Līvõkīel-ēstikīel-lețkīel sõnārōntõz

\*135 -- Līvõkīel-ēstikīel-lețkīel sõnārōntõz

bak|bord *135 s pakpoord ▫ bakborts (mar.)

biršt *135 s hari ▫ suka

Tī’eb pū’dõks birštõks. Puhastatakse harjaga. ▫ Notīra ar suku. _KK78

blek|rīst *135 s plekknõu ▫ skārda trauks

bout *135 s paut ▫ overštags, iešana pār štagu (mar.)

boutõ tī’edõ pauti teha ▫ veikt pagriezienu pār štagu _KA78b78
Bout – lǭja kīeriztõ vastõ tūldõ. Paut – paat pöörati vastutuult. ▫ Overštags – laivu pagrieza pret vēju. _TL78b66

bõuv *135 s ehitis ▫ būve

brīz *135 s briis ▫ brīze (mar.)

U’m irgõn pū’gõ piški brīz. On hakanud puhuma väike briis. ▫ Ir sākusi pūst maza brīze. _J21

bronhõd *135 s pl bronhid ▫ bronhi (anat.) _EIIIa

brūokst *135 s pruukost ▫ brokastis > vȯdāgizt

brūz *135 s õllekamber ▫ brūzis

būk|sprīt *135 s pukspriit ▫ bugšprits (mar.)

dōz *135 s

(a) toos ▫ doze

(b) konservikarp ▫ konservu kārba

draņk *135 s praak -a ▫ brāga

dūz *135 s äss ▫ dūzis _{E KM}

erk *135 adj erk ▫ možs

erk rištīng erk inimene ▫ možs cilvēks; erk lūomõz erk loom ▫ možs dzīvnieks

ērp *135 s sari, tuulamissõel ▫ vētāmais siets (etn.)

U’m seļļi ērp, tūl kä’ds ērpõb. On selline sari, tuule käes tuulatakse. ▫ Ir tāds vētāmais siets, vējā sijā. _KK78a36

fakt *135 s fakt ▫ fakts

filts *135 s vilt ▫ filcs

Filts, se arābõb jarāndõz. Vilt, see laguneb ära. ▫ Filcs, tas izirst.

flirt *135 s flirt ▫ flirts _86a79

fond *135 s fond ▫ fonds

front *135 s rinne ▫ fronte

gift *135 s mürk ▫ inde > vijā

gīm *135 s nägu ▫ seja, ģīmis > palg

appõn gīm hapu nägu ▫ skābs ģīmis _KK77a

gint *135 s vaen, vihkamine ▫ naids

glǭz *135 s

(a) klaas (materjal) ▫ stikls (materiāls)

(b) klaas (toode) ▫ stikls (izstrādājums)

lä’b glǭz aknaklaas ▫ loga stikls; glǭzidi si’zzõl pānda aknaklaase sisse panna ▫ iestiklot logu _KK78a44

(c) klaas (anum) ▫ glāze

tēj|glǭz teeklaas ▫ tējas glāze
glǭzidi ku’bbõ ra’bbõ klaase kokku lüüa ▫ saskandināt glāzes

gǭz *135 s gaas ▫ gāze

grādõ|glǭz *135 s kraadiklaas ▫ termometrs

grant *135 s kruus ▫ grants

grantõ vie’ddõ kruusa vedada ▫ vest granti; vajāg grantõ riek pierāst tarvis kruusa tee jaoks ▫ vajag granti ceļam _86a47

grunt *135 s krunt ▫ grunts

himn *135 s hümn ▫ himna

int *135 s kadedus ▫ skaudība, greizsirdība _1Kr3.3

järsk *135 adj järsk ▫ stāvs

järsk kūolta järsk kallas ▫ stāvs krasts

jūodõb|krūz *135 s joogikruus ▫ dzeramā krūze

jūont *135 s hoog ▫ jonis, spars

jūontõ tī’edõ hoogu teha ▫ ieskrieties; jūontõ võttõ hoogu võtta ▫ atvēzēties; sasparoties; jūonkõks hooga ▫ ar joni
Ta võtīz jõvā jūont. Ta võttis hea hoo. ▫ Viņš uzņēma labu ātrumu [~ joni]. _J17

kalād|rīst *135 s kalanõu ▫ zivju trauks

kandšt *135 s kännustik ▫ celmājs

kaņdšt *135 s kännustik ▫ celmājs

kašk *135 s sügelised ▫ kašķis

klǭst *135 s kuhjalava ▫ kaudzes pamatne

klūk *135 s luik ▫ gulbis (Cygnus)

kont *135 s konto ▫ konts

kõuvšt *135 s kaasik, kasesalu ▫ bērzu birzs

kraņtš *135 s krants ▫ krancis

kǭŗa kraņtš karjakrants ▫ ganu krancis

krīz *135 s kriis ▫ krīze _L

kromš *135 s rädiriisikas ▫ baltā krimilde (Lactarius bertillonii)

krutškõd *135 s pl krutskid ▫ niķis, blēdība

Ta tī’eb krutškidi. Ta teeb krutskeid. ▫ Viņš taisa blēdības.

krūz *135 s kruus; kann ▫ krūze

jūodõb|krūz joogikruus ▫ dzeramā krūze; ma’g|krūz kõhuga kann ▫ vēderaina krūze; pīp|krūz piipkann ▫ krūze ar snīpi
guņāks krūz kõhuga kann ▫ vēderaina kanna

ku’ddimiz|kūož *135 s koelmu ▫ nārsta vieta _85.2

kūld *135 s kuuld ▫ baumas

kūldtõ sǭdõ kuulda saada ▫ izdzirdēt baumas _IK5

kuodānd|krīz *135 s majanduskriis ▫ ekonomiskā krīze

kurs 1 *135 s kurss ▫ kurss (mar.)

Pidā kurs jedālõ! Hoia kurssi lõunasse! ▫ Ieturi kursu uz dienvidiem!

kurs 2 *135 s kursus ▫ kurss (mācību programma)

lakt *135 s alasi ▫ lakta (kalēja)

Di’drõk tagāb nemē lakt kilūb. Didrõk taob, nii et [~ nagu] alasi heliseb. ▫ Didriķis kaļ, ka lakta skan.

lä’b|glǭz *135 s akna klaas ▫ loga stikls

lepšt *135 s lepik ▫ alksnājs

lī’ed|pūd|pīsk *135 s lehtpuuvaik ▫ lapu koku sveķi _EIIIg

līešk *135 s

(a) viljakühvel ▫ labības liekšķere, laiška (etn.)

Līeškõks līeškõb gro’udidi ku’bbõ. Viljakühvliga kühveldatakse teri kokku. ▫ Ar labības liekšķeri liekšķerē graudus kopā. _KK78a68

(b) hauskar ▫ liekšķere = kipīļ

(c) saunakulp ▫ ķipītis ( etn.)

Sōna līešk vȯ’ļ pūstõ tī’edõd vaņšti, agā pie’rrõ siedā ni jo littõrdõks ētab pǟlõ. Saunakulp oli vanasti puust tehtud, aga pärast seda nüüd ju heidetakkse liitritega peale. ▫ Ķipītis senatnē bija no koka taisīts, bet pēc tam nu jau ar stopiem met virsū.

līst *135 s

(a) liist ▫ līste

(b) riiul ▫ plaukts

rīstõd|līst nõuderiiul ▫ trauku plaukts

(c) naagel (paadi või laeva köite kinnituspulk) ▫ klampa (apkalums virvju piestiprināšanai) ( mar.)

Šōt sidāb līst immõr vi’zzõ. Soot seotakse naagli ümber kinni. ▫ Šote tiek apsieta ap klampu. _TL78b66

līšt *135 s suusk ▫ slēpe

lōz *135 s loos, liisk ▫ loze

lōzõ vie’ddõ liisku tõmmata ▫ vilkt lozi
Ni ma sǭb sīe lōz, ni ma sǭb sīe ažā. Nüüd ma saan selle loosi, nüüd ma saan selle asja. ▫ Tagad es dabūju to lozi, tagad es dabūju to lietu. U’m lǟ’mõst lōzidi viedām . Peab minema loosi [~ loose] tõmbama. ▫ Jāiet vilkt lozes. _{KK77 a; KK77 a}

luft *135 s luhvt ▫ vēsma

Lä’bstõ seļļi kīlma luft tulāb si’zzõl. Aknast tuleb selline külm luhvt sisse. ▫ No loga nāk tāda auksta vēsma iekšā. _{KK77 a}

lūos *135 adj võik -u ▫ loss, iedzeltens

Vīriz kǭrali i’bbi vȯ’ļ lūos. Kollast karva hobune oli võik. ▫ Zirgs ar dzeltenu spalvu bija loss. _86.58

lušt *135 s rõõm, lust ▫ jautrība, luste

Seļļi lušt u’m, ku võiks nǭ’gõst ulzõ īekõ. Selline rõõm on, et võiks nahast välja hüpata. ▫ Tāds prieks ir, ka varētu no ādas izlēkt ārā.

ma’g|krūz *135 s kõhuga kann ▫ vēderaina krūze (etn.)

mars *135 s marss ▫ marss, masta kurvis (mar.)

maŗț *135 s mart, mardisant ▫ mārtiņdienas ķekatnieks (folkl.) = māŗțõd|ajāji, maŗț|saņț

maškõd *135 s pl

(a) leetrid ▫ masalas

(b) punetised ▫ masaliņas = piškizt||maškõd

märts *135 s märts ▫ marts

meņšt *135 s männik ▫ priedulājs

mȯist *135 s

(a) mõiste ▫ jēdziens

(b) taip ▫ izpratne

mumps *135 s mumps ▫ cūciņas (med.) = kiņņõd|te’b

nanā|nīskõd *135 s pl tatt ▫ puņķi = doŗād, gräpīļd, krǟpiļd, , nīskõd

nīsk *135 s niisk ▫ pieņi

Kalādõn at nīskõd. Kaladel on niisad. ▫ Zivīm ir pieņi. _{E3 a}

nīskõd *135 s pl tatt ▫ puņķi = doŗād, gräpīļd, krǟpiļd, , nanā|nīskõd

nūšt *135 s nuustik ▫ vīkšķis = kušt, ȭŗdõb|kušt

outō|bǭz *135 s autobaas ▫ autobāze

o’v|pū|pīsk *135 s okaspuuvaik ▫ skujkoku sveķi _EIIIg

ǭz *135 s

(a) anuma kõrv ▫ osa

kaffetas ǭz kohvitassi kõrv ▫ kafijas tases osa

(b) kella öös ▫ pulksteņa gredzens pulksteņķēdes piestiprināšanai

kīela ǭz kella öös ▫ pulksteņa gredzens

pagāst|vald *135 s vallavalitsus ▫ pagasta valde

paralel|tekst *135 s paralleeltekst ▫ paralēlteksts

pīeskõd *135 s pl puhmastik, padrik ▫ brikšņi

pietk *135 s petipiim ▫ paniņas

pīņț *135 s koot, pint -a ▫ sprigulis (etn.) ≈ pīņțik

Vanāst pūoļtizt pīņțõdõks. Vanasti peksti kootidega. ▫ Senāk kūla ar spriguļiem.

pīp|krūz *135 s piipkann ▫ pīpkanna (etn.)

pīsk 1 *135 s piisk ▫ piliens, lāse = sipā, tīlka

vī’mõ|pīsk vihmapiisk ▫ lietus lāse

pīsk 2 *135 s vaik ▫ sveķi _EIIIg

piedāg pīsk männivaik ▫ priežu sveķi _KK78b16

piškizt||maškõd *135 s pl punetised ▫ masaliņas (med.)

pitkit|vīps *135 s pikkuskriips, pikendusmärk ▫ garumzīme (lingv.) = pitkit|tē’ḑ

plūokst *135 s parv ▫ plosts _{E IE}

põnkt *135 s pinge ▫ spriegums

praks *135 s praktika ▫ prakse

Tä’mmõn ä’b ūo siedā praksõ ne’i je’n. Tal ei ole seda praktikat niipalju. ▫ Viņam nav tik daudz tās prakses. _152.2/17

prǟts *135 s rukkirääk ▫ grieze (Crex crex) = krǟkš, ri’ggõ|krīk

prints *135 s prints ▫ princis

prōpst *135 s praost ▫ prāvests _LVLR4≈ prǭvest

prōs *135 s hirss ▫ prosa (Panicum miliaceum) _EIIIg

prost *135 adj labane, prosta ▫ prasts

prost rištīng prosta inimene ▫ prasts cilvēks

punkt *135 s punkt ▫ punkts

kalād vastāvõtāmiz punktõd kalade vastuvõtupunktid ▫ zivju pieņemšanas punkti _2L3

pūošt *135 s

(a) hukatus, õnnetus ▫ posts

(b) laos ▫ postaža

pū|rīst *135 s puuriist ▫ koka trauks

pū|spirkt *135 s puupiiritus, metanool ▫ kokspirts, metanols

reiz *135 s reis, teekond ▫ ceļojums

rīst *135 s anum, nõu, riist ▫ trauks

kalād|rīst kalanõu ▫ zivju trauks
rīstidi pie’zzõ nõusid pesta ▫ mazgāt traukus
Kalād rīstõ sūolõb set ka’ļdi. Kalanõusse soolatakse ainult kala. ▫ Zivju traukā sāla tikai zivis. Pūstõ rīstõd tējiži paldīņ u’m veitõ. Puust nõude tegijaid on praegu vähe. ▫ Koka trauku taisītāju tagad ir maz. Alā siļg eņtš rīstõ, ku pie’rrõ ä’d sǭ ulzõ nūolõm! Ära sülita oma anumasse, et pärast ei peaks ära lakkuma! ▫ Nespļauj savā traukā, lai vēlāk nav jāizlaiza! Sīe vȯ’llõ rīstõn u’m zumpõn kard, sīņõ vȯ’ltõ ä’b või va’llõ. Sellel õllenõul on läpastanud lõhn, sinna ei või õlut kallata. ▫ Šim alus traukam ir sastāvējusies smaka, tajā nevar liet alu. Sīe rīstõn u’m vitsā kațki. Sellel anumal on vits katki. ▫ Šim traukam ir stīpa pušu.

rīstõd|līst *135 s nõuderiiul ▫ trauku plaukts

rīšt *135 s kõnts ▫ pabira _1Kr4.13

rištõb|rīst *135 s ristimisnõu ▫ kristāmtrauks _PK88.20

rǭgšt *135 s rägastik, põõsastik, võsastik ▫ brikšņi, krūmājs

Nī’emõd a’ilõbõd pids rǭgštõ. Lehmad jooksevad mööda võsastikku. ▫ Govis skrien pa brikšņiem.

rūogst *135 s roostik ▫ niedrājs

Rūogstõs kazāb pǟgin rūogidi. Roostikus kasvab palju roogu. ▫ Niedrājā aug daudz niedru.

rūost 1 *135 s rooste ▫ rūsa

Siedā ä’b rik kuoi, ä’b ka rūost. Seda ei riku koi ega rooste. ▫ To nemaitā ne kode, ne rūsa. Rūost sīeb roudõ. Rooste sööb rauda. ▫ Rūsa saēd dzelzi. _KK78b28

rūost 2 *135 s põuavälk ▫ rūsa (debesīs) = rūost|tu’ļ

rūost palāb põuavälk sähvib ▫ rūsa plaiksnī

rūs|valkt *135 s põuavälk ▫ rūsa (debesīs) > rūost 2, rūost|tu’ļ

rušk *135 adj

(a) ruske ▫ ruds = ruški, pu’nni (b), rudā

Rušk u’m ä’bpū’dõz kǭra, ä’b mustā, ä’b pu’nni. Ruske on ebapuhas värv, ei must, ei punane. ▫ Ruds ir netīra krāsa, ne melns, ne sarkans. _74.40

(b) must, räpane ▫ netīrs, nepatīkams

rušk tīe must töö ▫ netīrs darbs _74.40

seis *135 num seitse ▫ septiņi

Līvõ kēļ sai opātõd seis skūolsõ. Liivi keelt õpetati seitsmes koolis. ▫ Lībiešu valoda tika mācīta septiņās skolās.

sēmḑa|kǭst *135 s piimakurn ▫ piena kāstuve (etn.)

si’d|taņgõd *135 s pl tuletangid ▫ ogļu stangas

sīedõb|rīst *135 s sööginõu ▫ ēdiena trauks

sīemt *135 s külvis, seeme ▫ sēkla (materiāls sēšanai)

vȯ’ddõr, ka’ggõr, ni’zzõ, na’ggõr sīemt odra-, kaera-, nisu-, kartuliseeme ▫ miežu, auzu, kviešu, kartupeļu sēkla
Ta vȯstīz ri’ggõ sīemtõ. Ta ostis rukkiseemet. ▫ Viņš pirka rudzu sēklu.

sīet *135 s sööt -a ▫ ēsma

sitk *135 adj kindel ▫ pastāvīgs, uzticams _1Kr15.58

sǭrt *135 s tuleriit ▫ sārts (ugunskurs) _1986/8

spēršk *135 s salm -i ▫ pants _74.43≈ spērškõz

spirkt *135 s piiritus ▫ spirts

sport *135 s sports ▫ sports

sprīt *135 s pirkel ▫ šprits (mar.)

Sprīt laskūb mǭ’zõ, si’z līb pūol pūŗaztõ. Pirkel lastakse maha, siis jääb pool purje. ▫ Špritu nolaiž, tad būs puse buras. _TL78b65

sprits *135 s

(a) pihusti, prits ▫ smidzinātājs

(b) süst ▫ šļirce

spritsidi andõ süste teha ▫ iešļircināt _KK78b34

stērk *135 s tärklis ▫ stērķele, ciete _KK78b35

Stērk īeb glumāks. Tärklis muutub limaseks. ▫ Ciete kļūst gluma. _KK78b59

širts *135 s põll ▫ priekšauts _152.2

špitsõd *135 s pl pits (tekstiiltoode) ▫ mežģīnes

taks *135 s taks ▫ takse

taņgõd *135 s pl tangid, näpitstangid, pihid ▫ knaibles

taņgõd va’ilõ võttõ pihtide vahele võtta ▫ iedzīt sprukās [~ satvert knaiblēs]
Sa ūod roudizt taņgõd va’isõ. Sa oled raudsete tangide vahel. ▫ Tu esi sprukās [~ starp dzelzs stangām]. _{KK77 a}

tatšk 1 *135 s kalatõke ▫ tacis _{E I}

tatšk 2 *135 s käsikäru ▫ ķerra

tämšt *135 s tammik ▫ ozolājs, ozolu audze

tē|glǭz *135 s teeklaas ▫ tējas glāze ≈ tēj|glǭz

tēj|glǭz *135 s teeklaas ▫ tējas glāze ≈ tē|glǭz

tekst *135 s tekst ▫ teksts _K83

tīet *135 s teadaanne, teade ▫ paziņojums

tīetõ andõ teada anda ▫ paziņot

tint|glǭz *135 s tindipott ▫ tintnīca

tint|špirkt *135 s nuuskpiiritus ▫ ožamais spirts

tǭla|reiz *135 s talvereis ▫ ziemas reiss

Ta vȯ’ļ kuolm āigastõ tǭlareizõs jarā pasouļõs. Ta oli kolm aastat ära talvereisil maailmas. ▫ Viņš bija trīs gadus projām ziemas reisā pasaulē. _KK34I1

trōn|prints *135 s troonprints ▫ kroņprincis _2L12

tsīes *135 s orashein ▫ vārpata (Elytrigia repens)

tsisī¦bīšk *135 s ahjuroop ▫ krāsns kruķis = gräbīļ, ǭ’j|kruțk, tšoškī¦bīšk

tšipsõd *135 s pl krõpsud ▫ čipsi

tšoškī¦bīšk *135 s ahjuroop ▫ krāsns kruķis = gräbīļ, ǭ’j|kruțk, tsisī¦bīšk

tū’gõd|rušk *135 s tuhkatriinu ▫ pelnrušķīte _74.40

untsõd *135 s pl vuntsid ▫ ūsas

ūokt *135 s hoog ▫ spars

vī’mõ|ūokt vihmahoog ▫ lietusgāze

vald 1 *135 s riik ▫ valsts, valstība = vǭļikštõks

touvõ vald taevariik ▫ debesu valstība _Mt23.13

vald 2 *135 s valitsus ▫ valdīšana, valdība

Vald u’m si’n kä’dsõ, sa ūod se tīedaji. Valitsus on sinu käes, sa oled see teadja. ▫ Valdīšana ir tavās rokās, tu esi tas zinātājs. _KK78

vald 3 *135 s voli ▫ vara

Sǭbõd eņtš valdõz ulzõ. Saadakse välja oma voli peale. ▫ Tiek patvarīgi [~ uz savu varu] ārā. _{KK77 a}

valkt *135 s välk ▫ zibens

vals *135 s valss ▫ valsis = valtsõr

valst *135 s riik ▫ valsts > vald

Ta rõkāndõb valstõn vastõ. Ta räägib riigi(le) vastu. ▫ Viņš runā valstij pretī. _KK78.3

vepš *135 s orikas ▫ vepris > vȯ’ŗki

verft *135 s laevatehas, verf ▫ kuģu būvētava _{E IE}

viks *135 s viks, kingakreem ▫ zābaksmērs

vī’mõ|pīsk *135 s vihmapiisk ▫ lietus lāse _K85

vī’mõ|ūokt *135 s vihmahoog ▫ lietusgāze

vīps *135 s

(a) joon, kriips ▫ svītra

Ma viedāb papīer pǟlõ vīpsidi. Ma vean paberile jooni. ▫ Es velku uz papīra svītras.

(b) kiir ▫ stars ≈ vīpš

virts *135 s vürts ▫ garšvielas, virces

vȯ’llõ|rīst *135 s õllenõu ▫ alus trauks _79/9

võ’l|kuņšt *135 s nõiakunst ▫ burvju māksla

zǭrd *135 s kärbis, sard ▫ zārds = zǭkõr 2

Si’z panāb āina zǭrdõd pǟlõ. Siis pannakse hein kärbise peale. ▫ Tad liek sienu uz zārdiem. _KK78

Gipk *135 Ģipka ▫ Ģipka (loc.)

Ōst *135+ Ōst ▫ Aizklāņi (loc.)

Šveits *135 Šveits ▫ Šveice (loc.)

Tsirst *135 Cirsti ▫ Cirsti (loc.)

Līvo kultūr sidām Universitas Tartuensis Latviešu valodas aģentūra