āiga|rǭntõz *180 s kalender ▫ kalendārs - Līvliztõn āt set kakš āigarǭntõzt. Liivlastel on ainult kaks kalendrit. ▫ Lībiešiem ir tikai divi kalendāri.
|
| āigast|rǭntõz *180 s aastaraamat ▫ gadagrāmata |
| appõn|nǭțõz *180 s hapukapsas ▫ skābēti kāposti, skābie kāposti |
| bambus|rūogõz *180 s bambusroog ▫ bambusniedre (Thysanolaena maxima) EIIIf |
| bīețõz *180 s peet ▫ biete (Beta) |
| bīlda|rǭntõz *180 s pildiraamat ▫ bilžu grāmata |
blīvõz *180 adj tihe ▫ blīvs, biezs > sa’gdi- blīvõz pīla tihe pilv ▫ biezs mākonis E IVd
|
būokmõz *180 s kummitus, mardus ▫ spoks - Fiššõr Gǟdõ vȯ’ļ nǟnd pǟgiņ būokmidi. Fiššõri Gǟdõ oli näinud palju kummitusi. ▫ Fišera Ģēda bija redzējusi daudz spoku.
|
| būolgõz *180 s pohl ▫ brūklene (Vaccinium vitis-idaea) |
| drēgõd *180 s pl vankriraam ▫ ratu rāmis (etn.) 78/11 |
dūoņõz *180 s udusulg ▫ dūnas - dūoņõst paḑā udusulgedest padi ▫ dūnu spilvens 79/3
|
ērškõz *180 s astel, oga ▫ ērkšķis - Ērškõz siskāb. Astel torkab. ▫ Ērkšķis dur. Rūozõn ka attõ ērškõd. Roosil ka on ogad. ▫ Rozei arī ir ērkšķi. PK88.6
|
| filts|sǭpkõz *180 s viltsaabas ▫ filca zābaks |
| glīemõz *180 s tigu ▫ gliemezis |
gūogõz *180 s hani ▫ zoss (Anser) - nemē gūogõ sälgõ vietā nagu hane selga vett ▫ kā pīlei [~ zosij] ūdens; jämp nemē gūogõz loll nagu hani ▫ dumjš kā zoss; gūogõ tūrgõz hane sulg ▫ zoss spalva
- Gū’ogõ sǟlga pǟl ve’ž ä’b pīl. Hane seljas vesi ei seisa. ▫ Uz zoss muguras ūdens nestāv. Ta lekš Sǭrmǭlõ gūogõd tagān. Ta läks Saaremaale hanede järele. ▫ Viņš devās uz Sāmsalu pēc zosīm. KK77a
|
| jelājd|bīetõz *180 s loomapeet, söödapeet ▫ lopbarības biete (Beta vulgaris L. var. rapacea) |
| jõugõ|būolgõz *180 s leesikas ▫ miltene (Arctostaphylos uva - ursi) = jõugõ|mǭŗa |
| kabāt|rǭntõz *180 s taskuraamat ▫ piezīmju grāmatiņa L |
| kä’d|rǭntõz *180 s käsiraamat ▫ rokasgrāmata |
| kīemgõz *180 s köömen ▫ ķimene (Carum carvi) ≈ kīmgõz |
| kīermõz *180 s keere, säie ▫ vītne, vijums TL78b65 = kīer |
| kīmgõz *180 s köömen ▫ ķimene (Carum carvi) ≈ kīemgõz |
kǭpkõz *180 s helves ▫ pārsla - lu’m|kǭpkõz lumehelves ▫ sniegpārsla
- Nǟb sadām ǭraliži kǭpkidi. Paistab sadavat harvu helbeid. ▫ Redz krītam retas pārslas.
|
kǭrtõz *180 s
(a) kaart ▫ karte - post|kǭrtõz postkaart ▫ pastkarte
- kǭrtõ pǟl nä’gțõ kaardil näidata ▫ paradīt uz kartes;
(b) mängukaart ▫ spēļu kārts - Kǭrtõd attõ kuŗē rǭntõd. Kaardid on kuradi raamatud. ▫ Kārtis ir velna grāmatas. KK77b
|
| kǭvõz *180 s merikarp ▫ gliemežnīca ≈ kǭv; = naț|kǟnga, pizār|kuodā |
| kõps|nǭțõd *180 s jänesekapsas ▫ zaķskābene, zaķkāposti (Oxalis acetosella) = kõps|ap|āina |
| kuo’d|lūomõz *180 s koduloom ▫ mājlops |
| kuo’d|rǭntõz *180 s majaraamat ▫ mājas grāmata |
| kūrgõz *180 s kurg ▫ dzērve (Grus grus) ≈ kurg |
| liestā|tībõz *180 s pl lestauim ▫ butes spura |
| linā|sīemgõz *180 s linaseeme ▫ linsēkla |
| līvõz *180 s liivlane ▫ lībietis = līvli, rāndali |
| lǭškõz *180 s laast ▫ jumstiņš (etn.) L |
loul|rǭntõz *180 s lauluraamat ▫ dziesmu grāmata - loulrǭntõd nūotõdõks nootidega lauluraamatud ▫ dziesmu grāmatas ar notīm K83
|
| loul|tūrgõz *180 s laulusulg ▫ gara spalva gaiļa astē |
| lu’gdõb|rǭntõz *180 s lugemik ▫ lasāmgrāmata |
| lu’m|kǭpkõz *180 s lumehelves ▫ sniegpārsla |
| lūol|rǭntõz *180 s luuleraamat ▫ dzejas grāmata K83 |
lūomõz *180 s loom ▫ dzīvnieks, lops - Lūomõn u’m lūomõ kovālõz un lūomõ joud. Loomal on looma tarkus ja looma jõud. ▫ Dzīvniekam ir dzīvnieka gudrība un dzīvnieka spēks. Ta panāb lūomõ kieudõ (~ skēḑõ). Ta paneb looma köide (~ ketti). ▫ Viņš pieliek dzīvnieku pie virves (~ ķēdes). KK78a14; KK78b12
|
| mie’r|sǭpkõz *180 s veesaabas ▫ ūdenszābaks E ID |
| mǭškõz *180 s maasikas ▫ zemene (Fragaria vesca) EIIIg |
| mõtsā|lūomõz *180 s metsaloom ▫ zvērs, meža zvērs |
| mõtsā|mǭškõz *180 s metsmaasikas ▫ meža zemene (Fragaria vesca) |
| mūļõz *180 s muul -a ▫ mūlis |
mūorõz *180 s moorputk ▫ pastinaks (Pastinaca) - Paldīņ mūoridi kazātõb veitõ. Praegu kasvatatakse moorputki vähe. ▫ Tagad pastinakus audzē maz.
|
| nēgõz *180 s silm -u ▫ nēģis (Lampetra fluviatilis) |
nīdõd *180 s pl niied ▫ nītis (etn.) - Nīdõdõn u’m jālga ja sīlma. Niitel on tallalaud ja silm. ▫ Nītīm ir pēda un acs. PK88.7
|
| nīedõz *180 s neet ▫ kniede ≈ nīet |
nīerõz *180 s neer ▫ niere (anat.) - nīerõd neerud ▫ nieres; nīerõd razā neerurasv ▫ nieru tauki
|
nǭțõz *180 s kapsas ▫ kāposts (Brassica oleracea) - nǭțidi kīetõ kapsaid keeta ▫ vārīt kāpostus; nǭțõdõks sīetõ kapsastega sööta ▫ barot ar kāpostiem
|
nūotõz *180 s noot -i ▫ nots - loulrǭntõd nūotõdõks lauluraamatud nootidega ▫ dziesmu grāmatas ar notīm K83
|
nūožmõz *180 s kube ▫ cirksnis (anat.) - Nūožmõs at ro’ugõd. Kubemes on lümfisõlmed. ▫ Cirksnī ir limfas mezgli. Tä’mmõn vȯ’ļ kazāj nūožmõs. Tal oli paise kubemes. ▫ Viņam bija cirksnī augonis. 79/5
|
| okš|sȭrmõz *180 s mürkel ▫ lāčpurns (Morchella) |
optõb|rǭntõz *180 s õpik ▫ mācību grāmata - Optõbrǭntõzt sīe pierāst ä’b ūo vȯnd. Õpikut selleks ei ole olnud. ▫ Mācību grāmatas šim nolūkam nav bijis. J3
|
pǟrlõz *180 s pärl ▫ pērle ≈ pǟrla- pǟrlidi sigādõn je’ddõ eitõ pärleid sigade ette loopida ▫ bārstīt [~ mest] cūkām pērles priekšā
|
| pǟva|rǭntõz *180 s päevik ▫ dienasgrāmata |
pīgõz *180 s pii ▫ zobs, zars - rejā pīgõz reha pii ▫ grābekļa zars; kem pī’gõz kammipii ▫ ķemmes zobs; kõidõ pī’gõz kangasoa pii ▫ šķieta zobs
|
| plūmõz *180 s ploom ▫ plūme EIIIg≈ plūm (a) |
| pōrõz *180 s poor ▫ pora E3A |
| pǭsmõz *180 s lüli, järk ▫ posms |
| post|kǭrtõz *180 s postkaart ▫ pastkarte |
| pu’nni|bīetõz *180 s punapeet ▫ sarkanā biete (Beta vulgaris L. var. conditiva) EIIIg |
pūol|sǭpkõz *180 s poolsaabas, nöörsaabas ▫ puszābaks - Pūolsǭpkõd tuļtõ ja’mdõ jālga sǭņõ. Poolsaabad tulid sääremarjadest saadik [~ jämeda jalani]. ▫ Puszābaki bija līdz ikriem [~ nāca līdz kājas resnajai daļai].
|
| pūol|tūorõz *180 adj pooltoores ▫ pusjēls, pusgatavs |
| pūoļõz *180 s poolakas ▫ polis |
pū|rǭgõd *180 s pl puuraod ▫ žagari - Pūrǭgõd at pīenõd, jarā kuijõnd . Puuraod on peened, ära kuivanud. ▫ Žagari ir smalki, izžuvuši. KK78a58
|
| puțkõ|nǭțõz *180 s lillkapsas ▫ ziedkāposts (Brassica oleracea var. botrytis) |
rǟstõz 1 *180 s räästas ▫ jumta pārkare, pažobele - vī’mõ kä’dst rǟstõd alā urgõ vihma käest räästa alla peita ▫ slēpties no lietus zem pažobeles
- Rǟstõd jūokšõbõd. Räästad jooksevad. ▫ Pažobeles tek. KK77 a
|
rǟstõz 2 *180 s purikas ▫ lāsteka - Ne at rǟstõd, mis tilkõbõd ja si’z kīlmabõd vi’zzõ. Need on purikad, mis tilguvad ja siis külmuvad kinni. ▫ Tās ir lāstekas, kas pil un tad sasalst. PK88.13
|
| rejā|pīgõz *180 s rehapulk, rehapii ▫ grābekļa zobs = rejā|vīrba |
rīemgõz *180 s raudremmelgas ▫ vītols (Salix) - Või rīemgõz ä’b ūo se, mis kazābõd rāndas mä’ddõn, pa’id seļļizt, kus kazābõd jūrsõ kannid. Kas remmelgas ei ole see, mis kasvavad rannas meil, pajud, sellised, kus kasvavad pajuurvad. ▫ Vai vītols nav tas, kas aug jūrmalā mums, tādi kārkli, kur aug pūpoli klāt. 86a5
|
rǭgõd *180 s pl hagu ▫ žagari = rǭgõ|pū- rǭgidi eitõ hagu visata ▫ mest zarus; rǭgidi kittõ hagu kütta ▫ dedzināt žagarus
- Ta kitāb rǭgõdks ǭ’jõ. Ta kütab hagudega ahju. ▫ Viņš kurina krāsni ar žagariem.
|
| rǭgõz 1 *180 s raag ▫ zars |
rǭntõz *180 s raamat ▫ grāmata - Ta istāb rǭntõ tagān. Ta istub raamatu taga. ▫ Viņš sēž pie grāmatas. Ta istāb rǭntõd jūsõ set. Ta istub ainult raamatute juures. ▫ Viņš sēž tikai pie grāmatām. KK78.3
|
| rõk|sõnā|rǭntõz *180 s vestmik ▫ sarunvārdnīca K83 |
rūogõz *180 s pilliroog ▫ niedre (Phragmites australis) = dālba|rūogõz- rūogõst katūks rookatus ▫ niedru jumts
- Rūogõd kazābõd jǭŗis. Pilliroog kasvab järvedes. ▫ Niedres aug ezeros. Rūogõd pǟlõ spūoļtõb langõ, ku kudāb kāngazt. Roogudele poolitakse lõnga, kui kootakse kangast. ▫ Uz niedrēm spolē dziju, kad auž audumu.
|
| sǟr|sǭpkõz *180 s säärik ▫ stulmu zābaks |
| seis|pi’ļgõm|sǭpkõd *180 s pl seitsmepenikoorma-saapad ▫ septiņjūdžu zābaki |
| sēțmõz *180 s sõim ▫ sile |
sīemgõz *180 s seeme ▫ sēkla - umār sīemgõz õunaseeme ▫ ābola sēkla
|
| sigā|nǭțõz *180 s seanupp ▫ rudens vēlpiene (Leontodon autumnalis) |
| sīgõz *180 s siig ▫ sīga (Coregonus lavaretus) |
skēḑõz *180 s kett ▫ ķēde ≈ skēḑ- Ta panāb skēḑõd ka’ggõlõ. Ta paneb ketid kaela. ▫ Viņš uzliek ķēdes kaklā. KK78b12
|
sǭpkõz *180 s saabas ▫ zābaks - sǭpkidi jalgõ kengõ saapaid jalga panna ▫ apaut zābakus
|
sõnā|rǭntõz *180 s sõnastik, sõnaraamat ▫ vārdnīca - rõk|sõnā|rǭntõz vestmik ▫ sarunvārdnīca K83
|
| sȭrmõz *180 s ninasõõre ▫ nāss (anat.) |
| spērškõz *180 s salm -i ▫ pants ≈ spēršk |
stǭdõz *180 s istik, istutustaim ▫ stāds - Sīemnāiga stǭdõd, nēḑi stǭdõb. Söögitaimed, neid istutatakse. ▫ Ēdamie stādi, tos stāda. KK78b35
|
| sūongõz *180 s soomus ▫ zvīņa |
sūrmõd *180 s pl tangud ▫ putraimi - vȯ’ddõr|sūrmõd odratangud ▫ miežu putraimi
|
| šīnõz *180 s rööbas ▫ sliede ≈ šīn |
| tabār|tībõz *180 s sabauim ▫ astes spura ≈ tabār|tīb |
tībõz *180 s
(a) tiib ▫ spārns - kuodā tībõz majatiib ▫ mājas spārns; vadā tībõz noodatiib ▫ vada spārns; nemē tībis vȱlda nagu tiivul olla ▫ būt kā spārnos EV12
- Lind eņtš pūogad panāb tībõd alā. Lind võtab [~ paneb] oma pojad tiibade alla. ▫ Putns noliek savus mazuļus zem spārniem. Mēg ūomõ si’n tībõd allõ – ku attõ joutõmd ro’vd ja u’m seļļi jõvā rištīng, kis āndab kūož, vǭŗ. Me oleme su tiibade all – kui on vaesed inimesed ja on selline hea inimene, kes annab koha, varju. ▫ Mēs esam tavā paspārnē [~ zem taviem spārniem] – ja ir nabadzīgi ļaudis un ir tāds labs cilvēks, kas dod vietu, pajumti. KK77 a
(b) uim ▫ spura - liestā|tībõz lestauim ▫ butes spura; tabār|tībõz sabauim ▫ astes spura 85/2
|
tǭgõz 1 *180 s
(a) kalatõke ▫ tacis (mar.) - Tǭgõd jemīņ attõ, mis sǭbõd pandõd jo’ugõ, la’z kalād algõd pä’zzõgõd le’bbõ. Tõkked rohkem on [need], mis pannakse jõkke, et kalad ei pääseks läbi. ▫ Tači vairāk ir tādi, kas tiek likti upēs, lai zivis netiek cauri. 86a26
(b) raidtõke ▫ aizsprosts
(c) takistus, tõke ▫ šķērslis - Se tī’eb tǭgidi mi’n rieksõ. See teeb takistusi mu teel. ▫ Tas liek man šķēršļus ceļā. 86.36
|
| tsukkõr|rūogõz *180 s suhkruroog ▫ cukurniedre |
| tūorõd *180 s pl värskelt keedetud kala ▫ svaigi vārītas zivis |
tūorõz *180 adj
(a) toores, värske ▫ jēls, neapstrādāts - tūorõz pū toores puu ▫ zaļš koks; tūorõz vȯzā värske liha ▫ jēla gaļa
(b) marraskil ▫ jēls, noberzts - tūorõz lejā marraskil ihu ▫ jēla miesa KK78
(c) nilbe, rõve ▫ jēls, piedauzīgs, nepiedienīgs - tūorõz rõk rõve kõne ▫ piedauzīga valoda; tūorõd sõnād rõvedad sõnad ▫ jēli vārdi
|
tūrgõz *180 s sulg -e ▫ spalva (putniem) - tūrgidi eitõ sulgi ajada ▫ mest spalvas
|
ūoņõz *180 s tall -e, voon ▫ jērs = ūoņi, ūon|pūoga- Jumāl Ūoņõz Jumala Tall ▫ Dieva jērs
|
| vēnõz *180 s veen, tõmbsoon ▫ vēna (anat.) E3 a> sūoņ 2 |
| vībtõ|rǭntõz *180 s ajaviiteraamat ▫ grāmata laika kavēšanai VS37 |
| vīgõz 1 *180 s viik -i ▫ vīģe EIIIg |
| vǭrgõz *180 s mädamuna ▫ vanckars |
| vȯ’ddõr|sūrmõd *180 s pl odratangud ▫ miežu putraimi |
| vȯzā|lūomõz *180 s lihaloom ▫ gaļas lops |
vȭrbõz *180 s külaline ▫ viesis = kilāli, vȭrõz 1 (b)- Ma vȯ’ļ vȭrbõks. Ma olin külaliseks. ▫ Es biju viesis. Mt25.43
|
| vȭrõd|rǭntõz *180 s külalisteraamat ▫ viesu grāmata |
vȭrõz 1 *180 s
(a) võõras ▫ svešinieks
(b) külaline ▫ viesis = kilāli, vȭrbõz |
| vȭrõz 2 *180 adj võõras ▫ svešs |
| zīḑõz *180 s siid ▫ zīds |
| zīedõz *180 s penn, palk, tala ▫ sija |
