ār¦nā’tõl *236 s juuksenõel ▫ matadata - Vǟndab vattõ ārnā’tõl immõr. Keerab vatti juuksenõela ümber. ▫ Tin vati ap matadatu. KK77a
|
ä’ddõl *236 s koonal ▫ kodaļa - linād ä’ddõl linakoonal ▫ linu kodaļa
|
| da’ggõl *236 s tael ▫ piepe EIIIh = kǭ’nõz |
| drä’ggõn 1 *236 s lodu ▫ staignājs, slīkšņa, dumbrājs |
drä’ggõn 2 *236 adj
(a) sompus ▫ drēgns - Tämpõ u’m seļļi drä’ggõn āiga, vī’mõ ä’b ūo, u’d u’m; pīlad attõ madālõs. Täna on selline sompus ilm, vihma ei ole, udu on; pilved on madalal. ▫ Šodien ir tāds drēgns laiks, lietus nav, migla ir; mākoņi ir zemu.
(b) umbe kasvanud ▫ aizaudzis - drä’ggõn dīk umbe kasvanud tiik ▫ aizaudzis dīķis KK78a35
|
dzī’ksõl *236 s soon ▫ dzīsla > sūoŗ- Mi’nnõn rabūb krämp dzī’ksõld si’zzõl. Mul lööb kramp soontesse. ▫ Man iemetas krampis dzīslās. KK78b26
|
e’ḑḑi||ǭ’rõn *236 s
(a) põll ▫ priekšauts
(b) eesriie ▫ priekškars |
| ē’kõrtõb|nõ’ggõl *236 s heegelnõel ▫ tamboradata KK75.2 |
| ē’rzõl *236 s täkk ▫ ērzelis |
| e’ž|ǭ’rõn *236 s põll ▫ priekšauts |
gu’mzõkõl *236 s paigaltammumine ▫ mīdīšanās uz vietas - seļļi gu’mzõkõl selline paigaltammumine ▫ tāda mīdīšanās uz vietas KK78a45
|
| ibūks|nõ’ggõl *236 s juuksenõel ▫ matadata |
| je’ds|ǭ’rõn *236 s eesriie ▫ priekškars |
je’llõn *236 adj eakas, elatanud ▫ padzīvojis - je’llõn rištīng eakas inimene ▫ padzīvojis cilvēks
|
jǭ’dõn *236 adj jahtunud ▫ atdzisis - Läpš ä’b tǭ’ jǭ’dõnt sandrokkõ. Laps ei taha jahtunud putru. ▫ Bērns negrib atdzisušu putru. Jemā sīetõb lapsõn jǭ’dõnt sandrokkõ. Ema söödab lapsele jahtunud putru. ▫ Māte izbaro bērnam atdzisušu putru. Jemā sīetõb lapstā jǭ’dõn sandrokkõks. Ema söödab last jahtunud pudruga. ▫ Māte baro bērnu ar atdzisušu putru.
|
| kabāt|ǭ’rõn *236 s taskurätik ▫ kabatas lakatiņš = kabāt|krīzdag, nanā|ǭ’rõn |
| ka’ddõn *236 s kadunu ▫ nelaiķis |
ka’ggõl *236 s kael ▫ kakls - ka’ggõlt murdõ kaela murda ▫ lauzt kaklu; ka’ggõlt vie’ntõ kaela õieli ajada ▫ izstiept kaklu; eņtšõn ka’ggõl pǟlõ võttõ enesele kaela võtta ▫ uzkraut sev kaklā; mingizõn ka’ggõlõ langõ kellelegi kaela langeda ▫ apkrist kādam ap kaklu; ka’ggõlst jarā kaelast ära ▫ nost no kakla
- Tä’m ka’ggõl kāndatõb. Ta kael kannatab. ▫ Viņa kakls cieš. Ta kīerõb si’n ka’ggõl kǭ’dkȭrdiņ. Ta keerab su kaela kahekorra. ▫ Viņš apgriež tev kaklu [~ divkārt]. Ta mūrdiz eņtš ka’ggõltõ – ei rujāks. Ta murdis oma kaela – jäi haigeks. ▫ Viņš salauza savu kaklu – saslima. Ta jetīz sīe tīe mi’n ka’ggõlõ. Ta jättis selle töö minu kaela. ▫ Viņš atstāja to darbu man kaklā. Ne sadābõd mi’n ka’ggõlõ (~ ka’ggõl pǟlõ). Nad sajavad mulle kaela (~ kaela peale). ▫ Viņi krīt man ap kaklu. Ta istāb mi’n ka’ggõl pǟlõ, mis ma võib tī’edõ. Ta istub mu kaela peal, mis ma võin teha. ▫ Viņš sēž man uz kakla, ko es varu darīt. KK77a
|
| ka’ggõl|ǭ’rõn *236 s kaelarätik ▫ kaklauts = ka’ggõl|krīzdag |
ko’bbõr *236 s pundar, kobar ▫ ķekars, čemurs - Kõuvõn seļļi sūr mustā ko’bbõr sǟ’l u’m. Kasel selline suur must pundar seal on. ▫ Bērzam tur ir tāds liels melns čemurs. KK34.2.11
|
kǭ’pšõl *236 s jalus ▫ kāpslis - kǭ’pšõlt pi’ddõ jalust pidada ▫ turēt kāpsli
|
kuoțīd|nõ’ggõl *236 s kotinõel ▫ maisa adata, adata maisu lāpīšanai (etn.) - Kuoțīdnõ’ggõl vȯ’ļ kuoțīd paiktõb pierāst. Kotinõel oli kottide paikamiseks. ▫ Maisa adata bija maisu lāpīšanai. 151.1
|
| kuoț|ǭ’rõn *236 s kotiriie ▫ maisaudekls ~ kuoțīd|ǭ’rõn |
| ku’z|pū’šõl *236 s kusepõis ▫ urīnpūslis (anat.) |
| lamātõks|pa’ggõl *236 s püünispael ▫ cilpa (lamatas) 11Ro9 |
lä’b|ǭ’rõn *236 s aknaeesriie, kardin ▫ aizkars - Pa’n lä’bǭ’rõn je’ddõ! Pane aknaeesriie ette! ▫ Pieliec aizkaru! Viedā lä’bǭ’rõnd vi’zzõ! Tõmba akna eesriided kinni! ▫ Aizvelc aizkarus! 1986/16
|
le’b|ka’zzõn *236 adj läbikasvanud ▫ cauraudzis - le’bka’zzõn vȯzā läbikasvanud liha ▫ cauraugusi gaļa
|
| lōda|ǭ’rõn *236 s laudlina ▫ galdauts |
| lōd|ǭ’rõn *236 s laudlina ▫ galdauts > lōda|ǭ’rõn |
| lū’otsõkõl *236 s liiges ▫ locītava > nõtkõm |
| ma’gnet|nõ’ggõl *236 s magnetinõel ▫ magnēta adata |
| ma’itsõn *236 s nael (kaaluühik) ▫ mārciņa (svara mērvienība) = maŗtsõn (a), märtsõn (a) |
| mǟ’dõn *236 adj sassis ▫ samudžinājies |
| mē’bõl *236 s mööbel ▫ mēbele |
na’ggõl *236 s nael ▫ nagla - Rabūd na’ggõlõks vi’zzõ. Lööd naelaga kinni. ▫ Piesit ar naglu.
|
| nanā|ǭ’rõn *236 s ninarätik, taskurätik ▫ kabatas lakats, nēzdogs = kabāt|krīzdag, kabāt|ǭ’rõn |
| ne¦aizmi’rstõl *236 s meelespea ▫ neaizmirstule (Myosotis) |
nõ’ggõl 1 *236 s nõel ▫ adata - kuoțīd|nõ’ggõl kotinõel ▫ maisa adata; puŗŗõ|nõ’ggõl purjenõel ▫ buras adata; sūr|nõ’ggõl sukanõel ▫ lāpāmadata ; umbõltõb|nõ’ggõl õmblusnõel ▫ šujamadata
- nemē nõ’ggõld pǟl istõ nagu nõeltel istuda ▫ sēdēt kā uz adatām
- Mūnda nõ’ggõlõn vȯ’ļ ne’i, ku i’z sǭ langõ tagān. Mõnel nõelal oli nii, et ei saanud lõnga taha. ▫ Dažai adatai bija tā, ka nevarēja ievērt pavedienu.
|
nõ’ggõl 2 *236 s kadaka-, kuuse- või männiokas ▫ skuja = o’v 2- Nõ’ggõld siskābõd. Okkad torgivad. ▫ Skujas dur. PK88.6
|
| paḑā|ǭ’rõn *236 s padjapüür ▫ spilvenpārvalks |
| pa’ggõl *236 s pael ▫ saite |
| pakkõld|ä’ddõl *236 s takukoonal ▫ pakulu kodaļa |
| pa’llõn *236 s põlendik ▫ izdega, degums |
| pǟ|nõ’ggõl *236 s nööpnõel ▫ kniepadata |
| pēļi||ǭ’rõn *236 s pealisriie ▫ virsdrēbe |
| pie’z|ǭ’rõnd *236 s pl pesu ▫ veļa |
| pi’ņ|na’ggõl *236 s koeranael ▫ suņanagla |
| pū’oj|na’ggõl *236 s Põhjanael ▫ Polārzvaigzne |
pūol|ka’zzõn *236 adj veel mitte täiskasvanud ▫ pusaugu - pūolka’zzõn pi’ņ veel mitte täiskasvanud koer ▫ pusaugu suns KK78
|
| puŗŗõ|nõ’ggõl *236 s purjenõel ▫ buru lāpāmā adata 151.1/20 |
| puŗŗõ|ǭ’rõn *236 s purjeriie ▫ buraudekls |
| re’ḑḑõl *236 s redel ▫ redeļu kāpnes |
| rips|ǭ’rõn *236 s ripsriie ▫ ripsa audums |
| rišt|na’ggõl *236 s nelk (nelgipuu kuivatatud õienupp) ▫ krustnagliņa EIIIg |
| rōda|na’ggõl *236 s raudnael ▫ dzelzs nagla |
| ro’v|ǭ’rõnd *236 s pl rahvariie ▫ tautastērps |
| sa’ddõl *236 s sadul ▫ segli |
sǟr|pa’ggõl *236 s säärepael ▫ kājas prievīte 79/13- Je’dmõl at vȯnd rǭz i’ļ pūola bikšõd ja sǟrpa’ggõlõks si’dtõd vi’zzõ a’lmõl pȯllõ. Ennem on olnud natuke üle põlve püksid ja säärepaelaga kinni seotud allpool põlve. ▫ Agrāk ir bijušas bikses nedaudz pāri ceļgalam un ar prievītēm aizsietas lejpus ceļgala. 86a18
|
| sä’v|be’ḑḑõr *236 s saviauk ▫ māla bedre > sä’v|ouk |
sīlmad|ǭ’rõn *236 s käterätik, silmirätik ▫ dvielis - Sīlmadǭ’rõn, kus siļmi pū’stõb jū’rõ. Käterätik, kus silmi pühitakse külge. ▫ Dvielis, kurā acis slauka. Ta pū’stiz kädūd sīlmadǭ’rõnõks. Ta pühkis käsi käterätikuga. ▫ Viņš slaucīja rokas ar dvieli. KK77b; KK78
|
si’žgõnd *236 s pl siseelund, sisikond ▫ iekšējie orgāni, iekšas - Kalā si’žgõnd sǭbõd nuttõt kidūdõks. Kala sisikonda nimetatakse kala sisikonnaks. ▫ Zivju iekšas sauc par ķidām. Amād tä’m si’žgõnd at ulzõ tunnõd. Kõik ta sisikond on välja valgunud. ▫ Visas viņa iekšas ir izgāzušās ārā.
|
so’vdõn *236 adj suitsunud ▫ dūmains, piedūmots - jarā so’vdõn tubā suitsune tuba ▫ piedūmota istaba
|
| sõ’ggõl 1 *236 s soolatüügas, käsn ▫ kārpa (med.) |
sõ’ggõl 2 *236 s
(a) sõel ▫ siets - sõ’ggõlõks vietā kandõ sõelaga vett kanda ▫ nest ūdeni ar sietu
(b) Sõel (galaktika) ▫ Sietiņš (galaktika) - Sõ’ggõl tǟ’dõd Sõela tähed ▫ Sietiņa zvaigznes
|
| sū’okõl *236 adj sihvakas ▫ slaids |
sūr|nõ’ggõl *236 s sukanõel ▫ lāpāmadata - Sūrnõ’ggõlõks nõ’gļiz sukți. Sukanõelaga nõeluti sukki. ▫ Ar lāpāmadatu lāpīja zeķes. 151.1/20
|
| täud|ka’zzõn *236 s täiskasvanu ▫ pilngadīgs Ef4.13 |
| tǭ’gõl *236 s tali, vints ▫ trīsis = trīš |
| tse’ddõl *236 s sedel ▫ zīmīte, kartīte, cedele |
| tšo’umõl *236 s munakoor ▫ čaumala > munā|kūoŗ |
| umbõltõb|nõ’ggõl *236 s õmblusnõel ▫ šujamadata 151.1/20 |
va’dmõl 1 *236 s tääv ▫ vadnis (mar.) - e’ḑḑi va’dmõl vöörtääv, nina ▫ priekšvadnis ; ta’ggi va’dmõl ahtertääv ▫ pakaļvadnis J21; TL78b65
|
va’dmõl 2 *236 s vatman (kodukootud vanutatud villane riie) ▫ vadmala - Kakš-kuolm päuvõ va’ntiz va’dmaltõ. Kaks-kolm päeva vanutati vatmanit. ▫ Divas, trīs dienas vēla vadmalu. KK78b37
|
va’ili||ǭ’rõn *236 s vaheriie, eesriie ▫ priekškars - va’ilizǭ’rõn tagān vaheriide taga ▫ aiz priekškara Hb9.3
|
va’nbõn *236 adj saamatu ▫ neveikls, nepraša - Va’nbõn rištīng ä’b mūošta ä’b jõvīst tīedõ tī’edõ, ä’b ka ro’vztkõks rõkāndõ. Saamatu inimene ei oska hästi tööd teha ega inimestega rääkida. ▫ Nepraša cilvēks neprot ne darbu labi padarīt, ne ar cilvēkiem runāt.
|
vie’ddõl *236 adj vedel ▫ šķidrs - Sandrok u’m kīetõd vie’ddõl ne’iku plur. Puder on keedetud vedel nagu lurr. ▫ Putra ir savārīta šķidra kā pļura. Set se me’ž u’m vie’ddõl nemē ve’ž. Ainult see mesi on vedel nagu vesi. ▫ Tikai tas medus ir šķidrs kā ūdens. KK77 a; 152.1/5
|
| vi’ggõl *236 s puur, oherdi ▫ svārpsts, urbis |
| vī’sõl *236 s uduvihm ▫ smalks lietus, smidzināšana |
| vǭ’rgõl *236 adj põdur ▫ vārgs |
