| āina|tus *79 s heinatukk, rohutuust ▫ siena kušķis, zāles kušķis = āina|kušt, āina|lipskõz |
ak 1 *79 s hakk -i ▫ kovārnis (Corvus monedula) - Akūd teitõ kūoršõn vi’zzõ. Hakid tegid korstna kinni. ▫ Kovārņi aiztaisīja skursteni.
|
aņgõrd|rok *79 s angerjasupp ▫ zušu zupa - Ma mǟ’dlõb, mi’n ǟma kīetiz aņgõrdrokkõ. Ma mäletan, mu ema keetis angerjasuppi. ▫ Es atceros, mana māte vārīja zušu zupu. 86b12
|
appõn|rok *79 s hapurokk (hapupiimast ja jahukördist tehtud jook) ▫ skābputra - Appõnrokkõ smeļūb ja jūob, si’z kǭjstõ jūob. Hapurokka tõstetakse välja ja juuakse, siis lusikast juuakse. ▫ Skābputru smeļ un dzer, [un] tad no karotes dzer. KK78b31
|
bis *79 s püss ▫ bise - Jǭņ rõkāndiz izān i’ļ bis. Jǭņ rääkis isale püssist. ▫ Jānis pastāstīja tēvam par bisi. KK78c
|
blek 1 *79 s pakk, raiepakk ▫ bluķis - pū|blek puupakk ▫ koka bluķis
- Slaktād raļļizt vȯ’zzõ blekīd pǟl. Lihunikud raiusid liha paku peal. ▫ Miesnieki cirta gaļu uz bluķa. 86a22
|
blek 2 *79 s plekk ▫ skārds - Blekstõ ažā u’m ka’žži pīlõn un jarā rūostõn. Plekist asi on märjana seisnud ja ära roostetanud. ▫ Skārda lieta ir stāvējusi slapja un sarūsējusi. KK78b26
|
blok *79 s
(a) plokk ▫ bloks
(b) plokk (tõsteseade) ▫ bloks (ierīce celšanai) - Blok, pū või roudi, kus u’m si’zāl seļļi kȭr. Plokk, puust või raudne, kus on sees selline ratas. ▫ Bloks, koka vai dzelzs, kurā ir iekšā tāds ritenis. 86a22
|
| bǭn|riek *79 s rongitee ▫ sliežu ceļš |
brak *79 s vrakk ▫ vraks - A’ž sīņõ ētiz lūom, si’z siedā võiž tieudõ, ku vadā līb brak pǟl. Kui sinna heideti loomus, siis seda võis teada, et noot läheb vraki peale. ▫ Ja tur iemeta tīklu [~ lomu], tad varēja zināt, ka vads būs uz vraka. D14
|
| brik *79 s prikk ▫ briga (mar.) |
bruk *79 s song ▫ bruka, trūce - Ta vȯ’ļ sǭnd eņtšõn brukkõ. Ta oli saanud endale songa. ▫ Viņš bija dabūjis sev bruku. 79.5
|
| brus *79 s pruss ▫ brusa |
| ēdrõm|nik *79 s emakasuue ▫ drīksna (bot.) EIIIG |
| eļļ|jak *79 s õlikuub ▫ eļļjaka E ID |
| flot *79 s laevastik ▫ flote |
fok *79 s
(a) fokkmast, esimast ▫ fokmasts (mar.)
(b) eespuri, foka ▫ fokbura (mar.) TL78b65 |
| i’ļ|rõkūd *79 s pl vaidlus, väitlus ▫ diskusijas, pārrunas |
īr|riek *79 s hiirekäik, hiireurg ▫ peles ala, peles eja - Īrriekūd lǟ’bõd mǭn alā. Hiirekäigud lähevad maa alla. ▫ Peļu ejas iet zem zemes. KK78a26
|
jak *79 s jakk ▫ jaka - jak ǭ’rõn jakiriie ▫ jakas drēbe; kakš jakkõ kaks jakki ▫ divas jakas
- Nai piezūb jakkõ. Naine peseb jakki. ▫ Sieviete mazgā jaku. Kieud pǟl kuijõbõd jakūd. Nööri peal kuivavad jakid. ▫ Uz virves žūst jakas. Līžõn u’m pǟgiņ jakīdi. Liisul on palju jakke. ▫ Līzei ir daudz jaku.
|
jālgad|riek *79 s jalgrada, kõnnitee ▫ ietve, taka - Jālgadriek aigās kazāb pǟrna. Jalgraja ääres kasvab pärn. ▫ Ietves malā aug liepa.
|
| jei|käk *79 s jääpank ▫ peldošs ledusgabals, leduslauks = jei|ku’b |
| jelāmiz|riek *79 s elutee, elukäik ▫ dzīves ceļš, dzīves gājums Jk3.6 |
kak *79 s kakk, kukkel ▫ rausis, plācenis - Ǟma jegā pǟva kakīdi ä’b ūd. Ema iga päev kakke ei küpseta. ▫ Katru dienu māte raušus necep.
|
| kalād|rok *79 s kalasupp ▫ zivju zupa 85.3 |
| kamā|rok *79 s kama ▫ pūtelis, kama = pū’tiļ |
kat *79 s kate ▫ sega, pārklājs - Nemē kat lāngiz sīlmad je’dst. Nagu kate langes silmade eest. ▫ It kā zvīņas [~ aizsegs] nokrita no acīm. Piški, piški neitst, sadā kattõ pǟlõ. Väike, väike neiu, sada katet peal. ▫ Maza, maza meitene, simts segu mugurā. J15
|
| kilo¦vat *79 s kilovatt ▫ kilovats |
kiļgi||riek *79 s
(a) kõrvaltee ▫ apkārtceļš
(b) teeharu ▫ sānceļš - lǟ’dõ pi’ds kiļgiztriekkõ minna vale teed ▫ aiziet neceļos
- Se ažā i’z lǟ’ õigizõ kūožõ, se lekš kiļgiztriekkõ. See asi ei läinud õigesse kohta, see läks vale teed. ▫ Šī lieta neaizgāja uz pareizo vietu, tā aizgāja neceļos.
|
| kit *79 s kitt ▫ ķite |
klap *79 s klapp ▫ vārstulis, vārsts ≈ kläp- kǭ’dpūoļi klap (südame) kahehõlmane klapp ▫ divviru vārstulis; kuolmpūoļi klap kolmehõlmane klapp ▫ trīsviru vārstulis E3 a
|
| klas *79 s klass ▫ klase |
| klek 1 *79 s alus, lava ▫ pamatne, kleķis |
| klek 2 *79 s plekk ▫ skārds |
| kǭra|tus *79 s karvatutt ▫ cekuls = kušt (a) |
| kovāl|nik *79 s ninatark ▫ gudrelis, pārgudrinieks |
| kȭrtam|riekūd *79 s pl seedekanalid ▫ gremošanas ceļi (anat.) |
| ku’bs|rõk *79 s vestlus ▫ saruna |
| kukīļd|rok *79 s klimbisupp ▫ klimpu zupa |
| kuo’ig|brak *79 s laevavrakk ▫ kuģa vraks D14 |
lak 1 *79 s
(a) lakk -i ▫ laka
(b) kirjalakk ▫ zīmoglaka |
lak 2 *79 s lake ▫ strebeklis - Ta āndiz pi’ņņõn lakkõ. Ta andis koerale laket. ▫ Viņs deva sunim strebekli.
|
lap *79 s lapp ▫ lupata, ielāps - lap lap pǟl lapp lapi peal ▫ ielāps uz ielāpa
|
laps|rok *79 s lapsepuder ▫ bērna putra - Lapsrok – laps pierāstõ kīetõb sīemnaigõ. Lapsepuder – lapse jaoks keedetakse sööki. ▫ Bērna putra – bērnam vāra ēdienu. KK77 a
|
| lēbad|rok *79 s leivasupp ▫ maizes zupa |
| līndõd|riek *79 s Linnutee (galaktika) ▫ Piena ceļš (galaktika) = līndõd|radā |
| lōda|rõk *79 s lauakõne ▫ galda runa |
| lok *79 s lokk -i ▫ cirta, loka |
lop 1 *79 s laht ▫ līcis - Rīgõ lop Riia laht ▫ Rīgas līcis 152.1/2
|
lop 2 *79 s suunurk ▫ mutes kaktiņš = sū|lop- lopūd eitõ vǭ’izõks, vǭ’ lopūd pǟl suunurgad läksid vahtu, vaht suunurkades ▫ mutes kaktiņi piepildījās ar putām, putas mutes kaktiņos
- Lop u’m sūn ka. Nurk on suul kah. ▫ Kaktiņš ir arī mutei.
|
| mas *79 s mass ▫ masa |
| mǭ|rip *79 s mullapõu, maarüpp ▫ zemes klēpis |
| mõtsā|riek *79 s metsatee ▫ meža ceļš |
| mõtsā|tus *79 s metsatukk ▫ meža puduris = mõtsā|budār |
| muf *79 s muhv ▫ uzrocis KK77b |
| na’ggõrd|rok *79 s kartulisupp ▫ kartupeļu zupa |
nik *79 s kärss, koon, molu ▫ purns, šņukurs - sigā nik sea kärss ▫ cūkas šņukurs
|
| nǭļa|rõk *79 s naljajutt ▫ joku stāsts |
| nūoļõd|tup *79 s nooletupp ▫ bultu maks |
pak *79 s pakk ▫ paka - Pak si’zzõl ka pakūb, vǟndab si’zzõl. Paki sisse kah pakitakse, keeratakse sisse. ▫ Pakā arī iesaiņo, ietin iekšā. KK78
|
pat *79 s patt ▫ grēks - pattõ tī’edõ pattu teha ▫ grēkot; pattõ pe’ļļõ pattu teenida ▫ pelnīt grēkus; pattõ vie’ddõ patuteele viia ~ võrgutada ▫ ievest grēkā; patūd al vȱlda patu all olla, patune olla ▫ būt grēcīgam 3Ro9
- Vȯlks pat andõ. Oleks patt anda. ▫ Grēks būtu dot. Ta tī’eb tuoizkõks pattõ. Ta teeb teisega pattu. ▫ Viņš grēko ar otru. Patūd at andõks andtõd. Patud on andeks antud. ▫ Grēki ir piedoti. Sīestõ patstõ ma u’m pū’dõz. Sellest patust olen ma puhas. ▫ No šī grēka es esmu tīrs. EV14; KK78; KK77 a
|
| peppõr|kok *79 s piparkook ▫ piparkūka |
| plat *79 s plaat ▫ plate KK78a16 |
| põp *79 s linaluu ▫ linu spalis (etn.) J17 |
| prop *79 s tropp ▫ sprūds |
| pū|blek *79 s puupakk ▫ koka bluķis |
| pūol|riek *79 s poolik teekond ▫ pusceļš |
rak *79 s kibu, kapp -a ▫ ķipis - Tūo rakkõks vietā! Too kibuga vett! ▫ Atnes ar ķipi ūdeni!
|
| rie’ggõ|riek *79 s reetee ▫ kamanu ceļš |
riek *79 s tee ▫ ceļš - riekkõ kīerõ teed anda ▫ griezt ceļu; riekūd lǭ’gõm teelahe ▫ ceļu sazarojums; umbi riek umbtee, eksitee ▫ strupceļš IK4
- Kus pūol se riek lǟ’b? Kuhupoole see tee läheb? ▫ Uz kuru pusi tas ceļš iet? Se riek lǟ’b kõlāks. See tee läheb kaarega. ▫ Šis ceļš iet ar līkumu. Kus se riek vīb mīnda? Kuhu see tee mind viib? ▫ Kur šis ceļš mani aizved? Se riek tuoi (~ tu’ļ) tǟnõ. See tee tõi (~ tuli) siia. ▫ Šis ceļš atveda (~ atnāca) šurp. Alā vī tūoizta li’bḑiz (~ slikțiz) riek pǟlõ! Ära vii teist libedale (~ halvale) teele! ▫ Nenoved citu uz slidena (~ slikta) ceļa. Ta u’m īend pūol riek pǟlõ. Ta on jäänud poolele teele. ▫ Viņš ir palicis pusceļā. Ta u’m mi’nnõn riek pǟl. Ta on mul tee peal [ees]. ▫ Viņš ir man ceļā. Jõ’vvõ riekkõ! Head teed! ▫ Laimīgu [~ labu] ceļu! Ta lǟ’b eņtš riekkõ. Ta läheb oma teed. ▫ Viņš iet savu ceļu. Ma āndab si’nnõn riekkõ, u’m astāmõst riek a’igõ. Ma annan sulle teed, peab astuma tee äärde. ▫ Es dodu tev ceļu, jāpakāpjas ceļa malā. Si’z ä’b lǟ’ ī’dsõ rieksõ, mēg ūomõ ī’dtuoiz jūst jarā ka’ddõnd. Siis ei minda sama teed, me oleme üksteise juurest ära kadunud. ▫ Tad neiet vienu ceļu, mēs esam viens otram pazuduši. Ta u’m riktig riek pǟl. Ta on õigel teel. ▫ Viņš ir uz pareiza ceļa. Ta ä’b ūo riktig rieksõ. Ta ei ole korras [~ ei ole õige tee peal]. ▫ Viņš nav uz pareiza ceļa. KK77b; KK77 a; KK78b9; PK88.4
|
rik *79 s rike ▫ bojājums - Mašīnõn u’m rik. Masinal on rike. ▫ Mašīnai ir bojājums.
|
| rīp|rok *79 s rokk (suvine jook) ▫ strebeklis, skābputra |
| rīsõd|sand|rok *79 s riisipuder ▫ rīsu biezputra |
| rišti|riek *79 s risttee, teerist ▫ krustceles |
| rōda|riek *79 s raudtee ▫ dzelzceļš |
rok *79 s
(a) puder ▫ putra - Kǟ’b neme kaš tuļīz rok padā immar. Käib nagu kass palava pudrupoti ümber. ▫ Staigā kā kaķis ap karstu putras katlu.
(b) kört, supp ▫ zupa
(c) rokk või taar (hapendatud jahujook) ▫ skābputra - appõn rok taar ▫ skābputra; jūodõb rok rokk ▫ skābputras dzēriens
|
| ro’v|rõkūd *79 s pl külajutt ▫ baumas, ļaužu runas |
rõk *79 s jutt -u, kõne ▫ runa, saruna - rõkkõ piddõ kõnet pidada ▫ turēt runu; laps rõk lapsejutt ▫ bērna runas; patli rõk patujutt ▫ grēcīgas runas; sieldi rõk selge jutt ▫ skaidra runa; mǟ’dõn rõk segane jutt ▫ neskaidra runa; sīest ä’b ūo rõkkõ sellest pole juttu ▫ par to nav [ne] runas OR83.15
- Missõst u’m rõk? Millest on jutt? ▫ Par ko ir runa? Se rõk ne’i mä’ddõn ei kațki. See jutt jäi meil pooleli. ▫ Tā saruna mums palika pusratā [~ pušu]. Rõk ä’b ūo sieldõ, ne’iku pūoltūorõz. Jutt ei ole selge, nagu pooltoores. ▫ Runa nav skaidra, tāda kā pusjēla. Rõk jenīm ä’b lǟ’ ne’i, kui vajāg. Jutt enam ei lähe nii nagu vaja. ▫ Saruna vairs neiet tā, kā vajag. Rõk tagān u’m sūr mu’r. Jutu taga on suur mure. ▫ Aiz runas slēpjas lielas raizes. KK77 a; KK78.3
|
rõkūd *79 s pl kuuldus ▫ runas, baumas = ro’v|rõkūd- rõkīdi la’gtõ kuuldusi levitada ▫ izplatīt runas
|
sand|rok *79 s puder ▫ biezputra - rīsõd|sand|rok riisipuder ▫ rīsu biezputra
|
saņț|štok *79 s kerjakepp, sandikepp ▫ ubaga spieķis - U’m võtāmõst saņțštok kä’ddõz ja lē’mõst immõrzkouți. Peab võtma kerjakepi kätte ja käima ringi. ▫ Jāņem ubaga spieķis rokā un jāiet apkārt. KK77 a
|
| sigā|nik *79 s seakärss ▫ cūkas šņukurs |
| skrõu|stik *79 s kruustangid ▫ skrūvspīles |
stik *79 s
(a) tihi ▫ stiķis EKM
(b) tükk, lugu ▫ gabals - Ta spēļõb stikkõ fijolõks. Ta mängib tükki viiuliga. ▫ Viņš spēlē gabalu uz vijoles [~ ar vijoli]. KK78b32
|
| stok *79 s kepp ▫ spieķis EIIIf |
| sū|lop *79 s suunurk ▫ mutes kaktiņš |
| sūr|kak *79 s kartulipudru-, porgandi- ja munakattega rukkijahukorp ▫ sklandrausis |
| sūrmõd|sand|rok *79 s tangupuder ▫ putraimu putra |
| sūr|riek *79 s maantee ▫ lielceļš |
šlak *79 s
(a) rabandus ▫ trieka EIIIc
(b) halvatus ▫ paralīze |
štak *79 s taak -i ▫ štaga (mar.) KKI24- Štak va’dmõl jūstõ lǟ’b pīel jū’rõ. Taak läheb täävi juurest masti juurde. ▫ Štaga iet no vadņa uz mastu. TL78b65
|
| tros *79 s tross ▫ trose |
| tup *79 s tupp ▫ maksts |
tus *79 s kimp, tuust ▫ kušķis - āina|tus rohutuust ▫ zāles kušķis
|
| vastõ|rõk *79 s vastuväide ▫ iebildums EA |
| vā’škiz|rok *79 s rokk ▫ miltu dzira lopiem, teļa dzira (etn.) |
| vat 1 *79 s vatt (puhastatud puuvill vms kiudainemass) ▫ vate |
| vat 2 *79 s vatt (võimsusühik) ▫ vats (jaudas mērvienība) |
vie’d|riek *79 s veetee ▫ ūdensceļš - pi’ds vie’driekkõ mööda veeteed ▫ pa ūdensceļiem E IE
|
| vȯzā|rok *79 s lihaleem ▫ gaļas vira |
zup *79 s
(a) supp ▫ zupa - Sa ūod ī’ž kīetõn sīe zup, ī’ž ūod tī’end. Sa oled ise keetnud selle supi, ise oled teinud. ▫ Tu esi pats ievārījis to putru [~ zupu], pats esi sataisījis. Ku u’m zup sizālõ, ä’b tīeda, mis võib irgõ. Kui ollakse supi sees, ei teata, mis võib alata. ▫ Kad ir mēslos [~ zupā], nezina, kas var sākties. Zup u’m lajā ne’iku ve’ž. Supp on lahja nagu vesi. ▫ Zupa ir plāna kā ūdens. KK77b; KK78a20
(b) vadak ▫ sūkalas = sūkõl- Ku sēmḑa u’m kuppõn, siedā presūb, la’z tulgõ zup ulzõ. Kui piim on kalgendunud, siis seda pressitakse, et vadak tuleks välja. ▫ Kad piens ir sarecējis, tad to presē, lai sūkalas nāk ārā. KK78b19
|
| Rīgõ lop *79 Liivi laht ▫ Rīgas līcis (loc.) = Piški me’r |
